Международные стандарты учета капитального ремонта: как отразить расходы на здания?

Ғимараттардың күрделі жөндеуі – компанияның балансындағы негізгі құралдарды сақтау мен жаңарту үшін маңызды процесс. Кез келген ғимарат мезгіл-мезгіл жөндеуді қажет етеді, ал кейде күрделі жөндеу жұмыстары да қажет болады. Негізгі құралдарға жұмсалған шығындарды бухгалтерлік есепте қалай көрсету керек? Құрылыс-монтаж жұмыстарының (ҚМЖ) құны ғимараттың баланстық құнын арттыра ма? Осы сұрақтарды талдап көрейік.

Күрделі және ағымдағы жөндеудің айырмашылығы

Күрделі жөндеу мен ағымдағы жөндеу арасындағы айырмашылықтар бухгалтерлік есеп тұрғысынан анық көрінеді. ҚР заңнамасында бұл ұғымдарға нақты анықтама берілмеген, сондықтан олардың шекарасы шартты болып табылады. Алайда, бухгалтерлік есеп бойынша, күрделі жөндеу негізгі құралдардың жекелеген бөліктерін қалпына келтіруді білдіреді, бұл олардың қызмет ету мерзімінің қысқаруына әкеледі. Ағымдағы жөндеу болса, ұсақ ақауларды жоюға бағытталады.

Негізгі құралдардың есебі

Негізгі құралдардың есебі ХҚЕС 16 «Негізгі құралдар» стандартына сәйкес жүргізіледі. Негізгі құралдар – бұл материалдық активтер, олар:

• өндіріс процесінде, тауарларды жеткізу мен қызметтер көрсету үшін, жалға беруде немесе әкімшілік мақсаттарда пайдалану үшін арналған;
• бір кезеңнен артық уақыт пайдалануға жоспарланған.

Негізгі құрал объектісінің бастапқы құны актив ретінде есепке алынуы үшін мына шарттар орындалуы тиіс:

• ұйым болашақта экономикалық пайда алуы тиіс;
• объектінің бастапқы құнын сенімді бағалау мүмкіндігі болуы тиіс.

Жөндеу шығындарының есебі

Күнделікті техникалық қызмет көрсету шығындары негізгі құралдардың баланстық құнына кірмейді, себебі олар пайда мен шығынның құрамында танылады. Бұған қызмет көрсетуші қызметкерлердің еңбекақысы, шығын материалдарын сатып алу, ұсақ жинақтаушы бөлшектерді сатып алу жатады.

Күрделі жөндеу шығындары, керісінше, негізгі құралдардың құнын арттыруға жатады. Бұл сома кейінгі амортизациялық аударымдар арқылы компания шығыстарына қосылады.

Жөндеу шығындарын есептеу

Жөндеу шығындарының есебі үшін 2930 «Аяқталмаған құрылыс» шоты пайдаланылады. Бұл шотта негізгі құралдарды салуға байланысты шығындар есепке алынады. Негізгі құралдарды күрделі жөндеу мен жаңғырту шығындарын көрсету үшін 2933 шоты қолданылады. Операциялар мынадай жазбалармен рәсімделеді:

• жөндеу және жаңғырту кезінде материалдар пайдаланылды: ДТ 2933 КТ 1310;
• ғимаратты жөндеуге қатысқан қызметкерлердің еңбекақысы есептелді: ДТ 2933 КТ 3350;
• қызметкерлердің жалақысына салықтар мен әлеуметтік төлемдер есептелді: ДТ 2933 КТ ӘЖ, ӘС, МӘМС.

Материалдарды жөндеуге есептен шығару үшін мына құжаттар рәсімделеді:

• жөндеу сметасы;
• жөндеу кезінде құрылыс материалдарын пайдалану ведомосы;
• құрылыс материалдарын есептен шығару актісі.

Акт комиссия мүшелерімен қол қойылады және компания басшысымен бекітіледі. Содан кейін ғимараттардың құнын күрделі жөндеу сомасына арттыру жөнінде жазба жасалады: ДТ 2410 (ғимарат) КТ 2933.

Салық есебі

Салық есебінде негізгі құралдар «бекітілген активтер» санатына жатады. ҚР СК 266-бабына сәйкес бекітілген активтер – негізгі құралдар, инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер, олар салық төлеушінің бухгалтерлік есебінде қабылданған және табыс алуға бағытталған қызметте пайдалануға арналған.

ҚР СК 272-бабына сәйкес, кейінгі шығындар – бекітілген активтерге қатысты жөндеу, реконструкция, жаңғырту, күтіп-ұстау және басқа да шығындар болып табылады. Бухгалтерлік есепте бекітілген активтердің баланстық құнын арттыруға жататын кейінгі шығындар тиісті актив түрінің құндық балансын ұлғайтады.

Осылайша, салық есебінде ғимараттың күрделі жөндеу құны оның баланстық құнын арттырады.

Қорытынды

Ғимараттардың күрделі жөндеу шығындарының есебі – күрделі процесс. Бұл сома кейін амортизациялық аударымдар арқылы КТС бойынша шегерімдерге әсер етеді, сондықтан бухгалтерлік есепте қателіктер жасау айтарлықтай айыппұлға әкелуі мүмкін. Дұрыс есеп жүргізу үшін кәсіби мамандармен кеңес алу ұсынылады.