Правовые аспекты регистрации ИП для несовершеннолетних в Казахстане

Кәсіпкерлікке деген қызығушылық тек ересектерге ғана емес, сонымен қатар 18 жасқа толмаған кәмелетке толмағандарға да тән. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, кәмелетке толмағандар жеке кәсіпкерлік (ЖК) аша ала ма? Бұл сұрақтың жауабын төменде қарастырамыз.

Кәмелетке толмағандардың ЖК ашуын реттейтін заңнамалық база

Қазақстанда кәмелетке толмағандардың ЖК ашуын бірнеше нормативтік құжаттар реттейді:

• Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексі;
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
• Қазақстан Республикасының Салық кодексі.

Жеке кәсіпкерлік дегеніміз не?

Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінің 30-бабына сәйкес, жеке кәсіпкерлік – бұл ҚР азаматтарының және қандастардың дербес, бастамашылық қызметі. Бұл қызмет таза табыс алуға бағытталған, жеке тұлғалардың өз мүлкіне негізделген және олардың тәуекелі мен мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылады. Басқа жеке тұлғаларға жеке кәсіпкерлікпен айналысуға тыйым салынады.

Кәмелетке толмағандарға ЖК ашу үшін қажетті құжаттар

Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінің 36-бабына сәйкес, ЖК ретінде мемлекеттік тіркелу үшін жеке тұлға салық органына немесе «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясына (ХҚКО немесе Egov.kz порталы арқылы) келесі құжаттарды тапсырады:

• салықтық өтініш;
• ЖК орналасқан жерін растайтын құжат.

Егер өтініш беруші кәмелетке толмаған болса, жоғарыда аталған құжаттарға заңды өкілдердің келісімі қоса беріледі (ата-ананың екеуінің де, егер олар ата-ана құқығынан айырылмаған болса).

Кәмелетке толмағанның әрекетке қабілеттілігі

Кәмелетке толмағанның толық әрекетке қабілеттілігі ҚР Азаматтық кодексінің 17-бабымен реттеледі. Ол бойынша азаматтық әрекетке қабілеттілік – азаматтың өз әрекеттерімен азаматтық құқықтарды иелену және жүзеге асыру, өзіне азаматтық міндеттер жүктеу және оларды орындау қабілеті. Толық әрекетке қабілеттілік 18 жасқа толғанда пайда болады.

14 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың әрекетке қабілеттілігі шектелген: олар тек ұсақ тұрмыстық мәмілелерді (мысалы, дүкеннен ұсақ заттар сатып алу) жасай алады. 14 пен 18 жас аралығында кәмелетке толмағандар заңды өкілдерінің келісімімен мәмілелер жасай алады.

Кәмелетке толмағанның эмансипациясы

Кәмелетке толмағанды толық әрекетке қабілетті деп тану (эмансипация) ҚР АК 22-1-бабымен реттеледі. Эмансипация 16 жастан бастап мүмкін, егер кәмелетке толмаған еңбек шарты бойынша жұмыс істесе немесе заңды өкілдерінің келісімімен кәсіпкерлік қызметпен айналысса.

Эмансипацияның мақсаты – кәмелетке толмағанның әр мәміле жасаған сайын заңды өкілдердің келісімін алу қажеттілігінен босату.

Эмансипация рәсімі

Эмансипация рәсімі қамқоршылық органының шешімімен немесе заңды өкілдерінің келісімімен жүзеге асырылады. Егер келіспеушіліктер болса, сот арқылы шешім қабылданады. Эмансипацияланған кәмелетке толмаған азаматтық құқықтарға ие болады, бірақ заң актілерінде жастық шектеуі белгіленген құқықтар мен міндеттерді орындау қажет.

Толық әрекетке қабілеттілікті алу жолдары

Толық әрекетке қабілеттілікті алу үшін кәмелетке толмағандар мына жолдарды таңдай алады:

1. заңды өкілдерінің келісімін алу;
2. еңбек шарты бойынша жұмысқа орналасу;
3. қамқоршылық органына жүгіну;
4. сотқа толық әрекетке қабілетті деп тану туралы өтініш беру.

Эмансипация рәсімі қайтымсыз акт болып табылады және оны жою мүмкін емес.

Некеге тұру арқылы толық әрекетке қабілеттілікті алу

14 жастан асқан кәмелетке толмағандар некеге тұрғаннан кейін толық әрекетке қабілетті болады. Некені мемлекеттік тіркеу органдары жүктілік немесе ортақ баланың дүниеге келуі жағдайында некелік жасты 2 жылдан артық емес мерзімге төмендетеді.

Кәмелетке толмаған толық әрекетке қабілеттілікті алғаннан кейін, өз атына ЖК тіркеуге құқылы. Алайда, кейде салық органдары кәмелетке толмағанның құжаттарын қабылдамай қоюы мүмкін, мұндай жағдайда жоғары тұрған органға шағымдану қажет.

Нашли ошибку?