Негізгі құралдарды есептен шығару және кәдеге жаратуды рәсімдеу

Инвентаризация кезінде кейбір негізгі құралдардың (НҚ) пайдалануға жарамсыздығы анықталуы мүмкін. Бұл объектілер физикалық немесе моральдық тұрғыда тозған, қалпына келтіруге жатпайтын жағдайда болады. Мұндай НҚ-ны баланстан шығару және кәдеге жарату рәсімдері қандай?

МСФО 16-ға сілтеме жасай отырып, егер НҚ болашақта экономикалық пайда әкелмесе, бүліну, жоғалу немесе тозу жағдайында есептен шығарылуы керек.

ЖШС НҚ-ны есептен шығару үшін арнайы комиссия тағайындауы тиіс. Комиссияның міндеттері:

• НҚ есептен шығару себебін көрсететін бұйрық;
• Техникалық сараптама актісін рәсімдеу.

Бухгалтерлік есепте НҚ-ны есептен шығару үшін келесі құжаттар қажет:

• «Ұзақ мерзімді активтердің шығарылуын рәсімдеу актісі» (ДА-3 нысаны);
• «Көлік құралдарын есептен шығару актісі» (ОС-2 нысаны, егер көлік құралдары болса).

Актілер ҚР ҚМ-нің 2012 жылғы 20 желтоқсандағы №562 бұйрығымен бекітілген.

Толық амортизацияланған НҚ-ны есептен шығару бухгалтерлік жазбада былай көрсетіледі:

Дт 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы»Кт 2410 «Негізгі құралдар»

НҚ-ны кәдеге жарату үшін ұйым басшысы кәдеге жарату туралы бұйрық шығарады және тапсырманы орындауға жауапты тұлғаны тағайындайды. Бұйрықта кәдеге жаратудың әдісі — өз күшімен немесе арнайы компанияларға тапсыру арқылы — көрсетіледі.

Кәдеге жаратумен лицензиясы бар мамандандырылған ұйымдар айналысады. Олардың қызметімен шарт жасау қажет. Кейбіреулері істен шыққан көлік құралдарын, жабдықтарды сатып алады, осылайша берілген объект үшін ақша алуға болады.

Егер кәдеге жаратуды мамандандырылған компания жүргізсе, НҚ тапсыру қабылдау-тапсыру актісімен рәсімделеді, кейін кәдеге жаратушы кәсіпорын «Кәдеге жарату актісін» береді.

Ескерту: егер кәдеге жаратылатын объект көлік құралы болса, оны кәдеге жаратуға берер алдында арнайы ХҚКО-да мемлекеттік тіркеуден шығару қажет.

Егер кәдеге жаратуды ұйымның өзі жүзеге асырса, НҚ кәдеге жарату актісі «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» заңның 7-бабы 3-тармағы талаптарына сәйкес рәсімделеді.

Демонтаждау барысында пайдалануға болатын бөлшектер қалуы мүмкін. Мұндай бөлшектерді есепке алу үшін «Ұзақ мерзімді активтерді бөлшектеу және демонтаждау кезінде алынған қорларды кіріске алу актісі» толтырылады.