Қазақстан экономикасы 2026-2028: даму болжамы мен перспективалары

Қазақстан Республикасының Премьер-министрінің орынбасары, Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин еліміздің 2026-2028 жылдарға арналған экономикалық даму болжамын жариялады. Министрдің баяндамасындағы негізгі мәліметтер бойынша, еліміздің бюджеті екі жыл ішінде Ұлттық қордан қаражат алмай, мұнайға тәуелділіктен арылуға тиіс. 2026 жылы республикалық бюджет шығыстары 27,7 трлн теңгені, 2027 жылы 28,8 трлн теңгені, ал 2028 жылы 29,8 трлн теңгені құрайды. Кірістер 2026 жылы 23,1 трлн теңге, 2028 жылы 27,6 трлн теңге болады деп күтілуде.

Министрдің айтуынша, бюджеттің шығыстары мен кірістерінің осындай көлемдері кезінде бюджет Ұлттық қордан қосымша қаражат тартпастан өзін-өзі қамтамасыз етеді. Ұлттық қордың таза валюталық активтері 2026 жылы 60,8 млрд доллардан 2028 жылы 68,6 млрд долларға дейін өседі деп болжануда.

Алдағы екі жылда мемлекеттік шығыстардың басым бөлігі әлеуметтік салаға жұмсалады. Бұл салаға 10 трлн 725 млрд теңге бөлінетін болады, бұл жалпы шығыстардың 38,7%-ын құрайды. Зейнетақы мен жәрдемақы алушылар саны 288 мың адамға артады, ал бюджет есебінен оқитын студенттер саны 19 392 адамға көбейеді. 2026 жылы міндетті медициналық сақтандыруға аударылатын жарналар медианалық жалақыға қарай есептеледі.

2026 жылы инфляция деңгейі 10 пайыз болады деп болжануда, ал бюджет тапшылығы 2025 жылы төрт триллион теңгеден асатыны айтылды. Мемлекет басшысы республикалық бюджет кірістерінің жеткілікті орындалмай жатқанын атап өтіп, өңір басшыларын қаржыны үнемдеуге шақырды.

Экономикалық болжамның жүзеге асуы мүмкін бе?

Экономика саласының сарапшысы Айбар Олжаев Үкіметтің 2026-2028 жылдарға арналған экономикалық болжамының іске асу мүмкіндігін талдады. Ол 2026 жылы жалпы ішкі өнім өсімін 5,4% деп жоспарлағанымен, әлемдік мұнай бағасының тұрақтылығы мен басқа да факторларға тәуелді екенін айтты. Егер мұнай бағасы барреліне 69 доллардан төмен түспесе, жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізу мүмкіндігі бар.

Сарапшы, сонымен қатар, бюджеттің кірісін арттыру үшін жаңа Салық кодексінің енгізілетінін айтты. Бұл кодекс салық түсімін кемінде 2,5-3 трлн теңгеге көбейтуді көздейді. Бірақ кәсіпкерлердің салық төлемеу деңгейі болжамдағы қосымша кірістің орындалуына әсер етуі мүмкін.

Мұнайсыз бюджет

Экономист мұнайдан тыс бюджет тапшылығын жалпы ішкі жалпы өнімге қатынасымен бағалаудың маңызды екенін атап өтті. Егер ішкі жалпы өнім 5% өсіммен дамыса, мұнайдан түсетін түсімдерді басқа салалардан өсіп жатқан әсерлермен азайту мүмкіндігі бар. Ол транзит, құрылыс және ауыл шаруашылығы салаларын жаңа табыс көздері ретінде атап өтті. Егер Қазақстан осы бағыттарды дамытса, мұнайдың бюджеттік әсерін азайтуға болады.

Сарапшылардың пікірінше, үкіметтің экономикалық болжамы – батыл әрі стратегиялық жоспар. Мұнайға тәуелділіктен арылу, Ұлттық қордан трансфертсіз бюджет қалыптастыру – маңызды мақсаттар. Алайда жоспар сыртқы және ішкі тәуекелдерге өте сезімтал болып табылады. Қазақстан үшін басты міндет – фискалды саясатты қатаң бақылау, жаңа табыс көздерін дамыту және экономикалық тұрақтылықты сақтау.